QISHLOQ XO‘JALIGI MAHSULOTLARINI EKSPORTGA YO‘NALTIRISHDA IQTISODIY BARQARORLIK TUSHUNCHASINING NAZARIY ASOSLARI VA BAHOLASH MEZONLARI
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17582325Keywords:
qishloq xo‘jaligi, eksport, iqtisodiy barqarorlik, baholash mezonlari, indikator, integral indeks, agroeksportAbstract
Ushbu maqolada qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksportga yo‘naltirish jarayonida iqtisodiy barqarorlik
tushunchasining nazariy asoslari hamda uni baholash mezonlari tahlil qilingan. Maqolada iqtisodiy barqarorlik
kategoriyasining mohiyati, uning tarkibiy elementlari — moliyaviy, ishlab chiqarish va tashqi bozordagi barqarorlik
omillari tizimli tarzda o‘rganilgan. Ilmiy adabiyotlar tahlili asosida mavjud yondashuvlar taqqoslanib, eksport faoliyatining
barqarorligini aniqlashda qo‘llaniladigan asosiy indikatorlar (eksport hajmi o‘sish sur’ati, rentabellik, bozor diversifikatsiyasi
darajasi, valyuta barqarorligi) aniqlangan. Muallif tomonidan eksport barqarorligini kompleks baholashga imkon beruvchi
integral ko‘rsatkich (indeks) taklif etilgan bo‘lib, u iqtisodiy samaradorlik, tashqi risklar va innovatsion omillarni birlashtiradi.
Tadqiqot natijalari qishloq xo‘jaligi eksport faoliyatining barqarorligini oshirish mexanizmlarini takomillashtirish va strategik
qarorlar qabul qilishda amaliy ahamiyat kasb etadi.
References
Newbery, D. M. G., & Stiglitz, J. E. (1981). The Theory of Commodity Price Stabilization: A Study in the Economics of
Risk. Oxford: Clarendon Press. (Sharh va tanqidiy qaydlar uchun qarang: Turnovsky, S. J. (1983). American Journal
of Agricultural Economics, 65(3), 636–637.)
Kenen, P. B., & Voivodas, C. S. (1972). Export Instability and Economic Growth. Kyklos, 25(4), 791–804.
Cuddy, J. D. A., & Della Valle, P. A. (1978). Measuring the Instability of Time Series Data. Oxford Bulletin of Economics
and Statistics, 40(1), 79–85.
Timmer, C. P. (1989). Food Price Policy: The Rationale for Government Intervention. Food Policy, 14(1), 17–27.
Anderson, K. (Ed.). (2009). Distortions to Agricultural Incentives: A Global Perspective, 1955–2007. Washington, DC
& London: World Bank & Palgrave Macmillan. ISBN: 978-0-8213-7973-8.
FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). The State of Agricultural Commodity Markets 2022. –
Rome: FAO Publishing, 2022.
UNCTAD. World Investment Report 2023: Investing in Sustainable Energy for All. Geneva: United Nations, 2023.
World Bank. Uzbekistan: Agricultural Modernization and Export Competitiveness Report. – Washington D.C.: World
Bank Publications, 2022.
OECD. Agri-Food Trade and Global Value Chains: Structural Transformation in Emerging Economies. – Paris: OECD
Publishing, 2021.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 23-oktyabrdagi “Oʻzbekiston Respublikasi qishloq xoʻjaligini
rivojlantirishning 2020 — 2030-yillarga moʻljallangan strategiyasini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi PF–5853-son Farmoni.
O‘zbekiston Respublikasi Milliy Statistika qo‘mitasi. Qishloq xo‘jaligi va tashqi savdo bo‘yicha rasmiy ma’lumotlar
(2019–2024 yy.) – Toshkent, 2025. https://stat.uz
UzAgroExport. O‘zbekistonning meva-sabzavot eksporti ko‘rsatkichlari bo‘yicha yillik hisobot (2024). – Toshkent:
“O‘zbekoziqovqatxolding”, 2025. https://uzagroexport.uz
UzExim. Eksportni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari haqida ma’lumot.
Toshkent: “O‘zbekiston eksport-import banki” nashri, 2024. https://uzexim.uz
UzExpoCentre. O‘zbekiston agrar mahsulotlari eksporti bo‘yicha xalqaro ko‘rgazma natijalari. – Toshkent, 2024. https://
uzexpocentre.uz
Kun.uz. “O‘zbekistonning qishloq xo‘jaligi eksporti 2024 yilda 1,5 mlrd dollarni tashkil etdi.” – 2025-yil, 22-yanvar.
Caspian Post. Uzbekistan’s Agricultural Exports Boom with 1.3 Million Tons of Fruits and Vegetables. – 2025-yil,
yanvar.
Trading Economics. Uzbekistan Agricultural Exports Statistics (2019–2024). – https://tradingeconomics.com/
uzbekistan/exports
Qosimov A. M. Qishloq xo‘jaligi eksportini diversifikatsiya qilishning iqtisodiy mexanizmlari. – Toshkent: Iqtisodiyot va
innovatsiyalar jurnali, №4, 2023. – B. 45– 53.
Karimova N. B. O‘zbekiston agrosanoat eksportining barqaror rivojlanish omillari. – Samarqand davlat universiteti
ilmiy axboroti, 2022. – B. 66–74.
Jo‘rayev D. A. Agroeksport faoliyatining iqtisodiy barqarorligi: nazariya va amaliyot. – Toshkent: “Iqtisodiyot” nashriyoti,
– 215 b.
Qahhorov B. Agroeksport tizimini raqamlashtirish va barqarorlikni oshirish yo‘nalishlari. – O‘zbekiston iqtisodiyoti va
innovatsiyalar jurnali, №2, 2024. – B. 27–35.
FAOSTAT. Food and Agricultural Data of Uzbekistan (2019–2023). – Rome: FAO Data Portal, 2024.
G‘ulomov S., Murodov U. Qishloq xo‘jaligi eksporti va iqtisodiy barqarorlik indikatorlari. – Toshkent: “Fan va taraqqiyot”,
– 182 b.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 MUHANDISLIK VA IQTISODIYOT
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.