MAHSULOTLAR RAQAMLI PASPORTI EKOTIZIMI VA UNI SHAKLLANTIRISH OMILLARI
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17745457Keywords:
raqamli mahsulot pasporti(MRP), sanoat ekologiyasi, qiymat ekotizimi, ma’lumotlar tuzilmasiAbstract
Raqamli mahsulot pasportlari bu aylanma iqtisodiyotni rivojlantirishga xizmat qiluvchi, tashkilotlararo ma’lumot
almashinuvi va mahsulotlarning hayotiy siklini boshqarishni osonlashtiradigan yangi raqamli texnologiyadir. Maqolada
mahsulotlar raqamli pasporti aylanma iqtisodiyot sharoitida tashkilotlararo ma’lumot almashinuvi va mahsulotlarning hayotiy
siklini boshqarishni ta’minlaydigan markaziy raqamli infratuzilma sifatida talqin qilinadi. Mavjud ilmiy adabiyotlar, normativhuquqiy
manbalar hamda amaliy loyihalar tizimli tahlili asosida MRP qiymat ekotizimining umumiy modeli ishlab chiqilib, unda
ishlab chiqaruvchi, ta’minotchi, iste’molchi, hayotiy sikl yakunidagi ishtirokchilar va regulyatorlarning roli hamda ular o‘rtasidagi
qiymat va ma’lumot oqimlari tavsiflanadi. MRP ma’lumot formatlari va protokollarini standartlashtirish, raqamli identifikatorlar va
ma’lumot tashuvchilarni qo‘llash, shuningdek, sezgir ma’lumotlarni himoyalash uchun zamonaviy kriptografik yondashuvlardan
foydalanish ta’minot zanjiri shaffofligi, normativ talablarga muvofiqlik va resurslardan samarali foydalanishni sezilarli darajada
kuchaytiradi.
References
Regulation (EU) 2024/1781 of the European Parliament and of the Council, June 13 (2024). https://eur-lex.europa.eu/
legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX% 3A32024R1781&qid=1719580391746
Berger, K., Rusch,M., Pohlmann, A., Popowicz,M., Geiger, B. C., Gursch, H., Schöggl, J.-P., & Baumgartner, R. J.
(2023). Confidentiality-preserving data exchange to enable sustainable product management via digital product
passports—A conceptualization. Procedia CIRP, 116, 354–359. https://doi.org/10.1016/j. procir.2023.02.060
King, M. R., Timms, P. D., & Mountney, S. (2023). A proposed universal definition of a Digital Product Passport
Ecosystem (MRPE): Worldviews, discrete capabilities, stakeholder requirements and concerns. Journal of Cleaner
Production, 384, 135538. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.135538
Çetin, S., Raghu, D., Honic, M., Straub, A., & Gruis, V. (2023). Data requirements and availabilities for material
passports: A digitally enabled framework for improving the circularity of existing buildings. Sustainable Production and
Consumption, 40, 422–437. https://doi.org/10.1016/j.spc.2023.07.011
Langley, D. J., Rosca, E., Angelopoulos, M., Kamminga, O., & Hooijer, C. (2023). Orchestrating a smart circular
economy: Guiding principles for digital product passports. Journal of Business Research, 169, 114259. https://doi.
org/10.1016/j.jbusres.2023.114259
Corvellec, H., Stowell, A. F., & Johansson, N. (2022). Critiques of the circular economy. Journal of Industrial Ecology,
(2), 421–432. https://doi.org/10.1111/ jiec.13187
Regulation (EU) 2023/1542 of the European Parliament and of the Council of 12 July 2023 concerning batteries and
waste batteries, amending Directive 2008/98/EC and Regulation (EU) 2019/1020 and repealing Directive 2006/66/EC
(Text with EEA relevance), July 12 (2023). https://eur-lex.europa.eu/ eli/reg/2023/1542/oj
Scantrust. (2024). High quality product insights for Melitta: Case studies. https://www.scantrust.com/case-studies/
high-quality-product-insights-for-melitta/
Dupont water solutions. (2024). Anti-counterfeiting solutions. https://www.dupont.com/water/resources/anticounterfeiting-
solutions.html
FRANK, R. LAUTENBERG CHEMICAL SAFETY FOR THE 21ST CENTURY ACT, June 22 (2016). https://www.
congress.gov/114/plaws/publ182/PLAW114publ182.pdf
Saenz, J., Felsch, T., Walter, C., König, T., Poenicke, O., Bayrhammer, E., Vorbröcker, M., Berndt, D., Elkmann, N., &
Arlinghaus, J. (2024). Automated disassembly of e-waste-requirements on modeling of processes and product states.
Frontiers in Robotics and AI, 11, 1303279. https://doi.org/10.3389/frobt.2024. 1303279
Guth-Orlowski, S. (2023). Accessing digital product passports with decentralized identifiers (DIDs). https://freedium.
cfd/https:/medium.com/spherity/accessingdigital-product-passports-with-decentralized-identifiers-dids-175ca455cee3
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 MUHANDISLIK VA IQTISODIYOT

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.