DORIVOR O‘SIMLIKLARNI QAYTA ISHLASHNING TASHKILIY-IQTISODIY MEXANIZMINI TAKOMILLASHTIRISH YO‘NALISHLARI
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17299378Keywords:
dorivor o‘simliklar, qayta ishlash sanoati, tashkiliy-iqtisodiy mexanizm, raqamli texnologiyalar, barqarorlik, ta’minot zanjiri, modernizatsiyaAbstract
Dorivor o‘simliklarni qayta ishlash sog‘liqni saqlash, iqtisodiy o‘sish va qishloq rivojlanishiga farmatsevtika,
nutrasevtika, kosmetika va funksional oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish orqali hissa qo‘shadigan strategik
muhim soha hisoblanadi. Tarmoqning hozirgi holatini tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, yuqori salohiyatiga qaramay, u
jiddiy tashkiliy, texnologik va institutsional muammolarga duch kelmoqda. Asosiy muammolardan biri — eskirgan qayta
ishlash texnologiyalari, modernizatsiyaga yetarli investitsiyalarning yo‘qligi, uzilgan ta’minot zanjirlari, sifatsiz nazorat
mexanizmlari va moliyalashtirish imkoniyatlarining cheklanganligi, ayniqsa mayda fermerlar va mahalliy korxonalar
uchun. Ushbu to‘siqlar samaradorlikni pasaytiradi, xalqaro bozorlardagi raqobatbardoshlikni cheklaydi va sohaning to‘liq
iqtisodiy salohiyatini amalga oshirishiga xalaqit beradi. Tadqiqot shuni ta’kidlaydiki, dorivor o‘simliklarni qayta ishlashning
tashkiliy-iqtisodiy mexanizmini takomillashtirish integratsiyalashgan yondashuvni talab etadi. Bu — institutsional islohotlar,
texnologik modernizatsiya, moliyaviy inklyuziya va resurslarni barqaror boshqarishni o‘z ichiga oladi. Blokcheyn yordamida
kuzatuv tizimlari, IoT qurilmalari orqali yetishtirish jarayonlarini monitoring qilish, katta ma’lumotlar (Big Data) asosida bozor
prognozlari kabi raqamli vositalarning joriy etilishi shaffoflik, samaradorlik va raqobatbardoshlikni ta’minlashi mumkin.
Shu bilan birga, fermerlar, qayta ishlovchilar va ilmiy tadqiqot institutlari o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish hamda inson
kapitalini rivojlantirish innovatsiyalarni tezlashtirish va natijalarni yaxshilashda muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari,
ekosertifikatlash va mas’uliyatli dehqonchilik amaliyotlari kabi barqarorlik tamoyillarini joriy etish biologik xilma-xillikni
saqlash va ekologik toza mahsulotlarga bo‘lgan global talabni qondirishda muhimdir. Umuman olganda, tadqiqot natijalari
shuni tasdiqlaydiki, dorivor o‘simliklarni qayta ishlashning tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarini modernizatsiya qilish yuqori
samaradorlikka, global raqobatbardoshlikka va uzoq muddatli ijtimoiy-iqtisodiy foydalarga erishishning muhim shartidir.
References
World Health Organization (WHO). (2021). Traditional, Complementary and Integrative Medicine. Geneva: WHO
Press.
World Health Organization. (2013). WHO Traditional Medicine Strategy: 2014–2023. Geneva: WHO Press.
Lange, D. (2018). Medicinal and Aromatic Plants: Trade, Production, and Management. Springer International
Publishing.
Shahrajabian, M.H., Sun, W., & Cheng, Q. (2019). Traditional Herbal Medicine for the Prevention and Treatment of
Cold and Flu: A Review. International Journal of Pharmacology, 15(1), 43–52.
Srivastava, J., Lambert, J., & Vietmeyer, N. (1996). Medicinal Plants: An Expanding Role in Development. World Bank
Technical Paper No. 320. Washington, DC: World Bank
Azizov, O., & Usmonov, M. (2023). Dorivor o‘simliklarni qayta ishlash jarayonida innovatsion yondashuvlarning
ahamiyati. Iqtisodiyot va Innovatsion Texnologiyalar, 4(2), 55–64.
Chen, S., Yu, H., Luo, H., Wu, Q., & Li, C. (2016). Conservation and Sustainable Use of Medicinal Plants: Problems,
Progress, and Prospects. Chinese Herbal Medicines, 8(1), 2–15.
Hamilton, A.C. (2004). Medicinal Plants, Conservation and Livelihoods. Biodiversity and Conservation, 13(8), 1477–
OECD. (2020). Digital Transformation in Agriculture and Food Systems: Innovation, Sustainability and Inclusiveness.
Paris: OECD Publishing.
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). (2022). Harnessing Digital Technologies for
Sustainable Development. Geneva: UNCTAD.
Usmonov, M. (2024). Dorivor o‘simliklarni qayta ishlashning tashkiliy-iqtisodiy mexanizmini takomillashtirishda raqamli
transformatsiyaning roli. Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ilmiy axborotnomasi, 1(3), 120–131.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 MUHANDISLIK VA IQTISODIYOT
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.